Nguyên nhân dẫn đến trận lũ lịch sử ở Nam Trung Bộ

TRẬN LŨ LỊCH SỬ 2025: XÓA NHÒA MỌI KINH NGHIỆM SINH TỒN Ở NAM TRUNG BỘ

Chỉ trong 7 ngày, 4 tỉ m³ nước đổ xuống lưu vực sông Ba – vượt xa trận lũ 1993. Mực nước lên nhanh ngoài mọi kinh nghiệm cũ, khiến nhiều gia đình không kịp trở tay, hàng chục nghìn nhà cửa và tài sản bị nhấn chìm

PGS.TS Nguyễn Tiền Giang (Trưởng Khoa Khí tượng Thủy văn và Hải dương học, ĐHKHTN – ĐHQGHN) nhận định: đây là một trận “lũ phức hợp” hiếm gặp, khi mọi yếu tố từ biển – khí quyển – mặt đệm đều đồng loạt bất lợi.

1. Tầng biển & khí quyển bất lợi: Năm 2025 Việt Nam chịu tác động của La Niña, làm tăng mạnh xác suất mưa lớn ở Nam Trung Bộ. Cùng lúc, không khí lạnh tăng cường và gió đông hoạt động mạnh, tạo vùng hội tụ ẩm ở sườn Đông Trường Sơn – nơi mưa trút xuống với lượng vượt mọi kỷ lục lịch sử.

2. Lượng nước lũ quá lớn: Tổng lượng lũ 7 ngày đạt 4,0 tỉ m³, trong khi năm 1993 chỉ 2,6 tỉ m³. Đất đã bão hòa nước từ nhiều tuần trước, chỉ cần thêm vài trăm mm mưa là đủ gây lũ lớn.

3. Mặt đệm thay đổi & lũ nối tiếp lũ: Lòng dẫn các sông bị biến đổi do những đợt lũ liên tiếp, làm tăng sức cản thủy lực, khiến mực nước dâng cao hơn với cùng một lưu lượng. Đây là hiện tượng “lũ tiếp sau lũ”: lũ trước làm xấu điều kiện cho lũ sau.

4. Thoát lũ ra biển bị nghẽn: Thời điểm lũ trùng với sóng lớn 2,5–2,7m và triều cường, tạo thành “bức tường” chắn lũ. Hệ thống hạ tầng ở hạ lưu còn tạo thêm các “nút cổ chai” làm nước không thoát kịp.

5. Hệ quả: 102 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế ước tính 13.000 tỉ đồng, hơn 186.000 căn nhà ngập, hàng triệu gia súc gia cầm bị cuốn trôi. Nhiều khu dân cư từng được xem là “an toàn” vẫn chìm sâu trong nước.

Bài học lớn nhất, theo PGS.TS Nguyễn Tiền Giang:

Không thể dựa vào đỉnh lũ cũ để phòng tránh.

Quy hoạch hạ tầng phải xét đến dòng chảy tiêu thoát, không chỉ yếu tố kinh tế.

Công tác dự báo cần gắn với đánh giá rủi ro quy mô lưu vực, có tính đến biến đổi khí hậu và sự thay đổi của mặt đệm.

Nếu không đổi cách tiếp cận, những thiệt hại 13.000 tỉ hôm nay có thể chỉ là con số khởi đầu trong các kịch bản cực đoan tương lai.

Toàn văn Bài viết trao đổi của phóng viên báo dantri.com.vn và PGS.TS. Nguyễn Tiền Giang về nguyên nhân dẫn đến trận lũ lịch sử ở Nam Trung Bộ: https://dantri.com.vn/.../tran-lu-lich-su-xoa-nhoa-nhieu...